Trong bài trước bạn đã được học về cấu trúc của một chương trình C++. Tuy nhiên trong những bước đi khởi đầu của việc học lập trình này, mình sẽ không trình bày ngay các cấu trúc hoặc các kỹ thuật lập trình khác. Mà trong bài viết này mình sẽ trình bày tới bạn một số quy tắc lập trình C++ cơ bản. Mời bạn theo dõi nhé.
Một số quy tắc lập trình C++ cơ bản
Lệnh
Lệnh là một dạng chỉ thị nhằm thực hiện một chức năng nào đó như: Khai báo biến, thực hiện phép gán, nhập/xuất,.. Trong C++:
- Mỗi một lệnh phải được kết thúc bởi dấu “;“.
- Các lệnh sẽ được thực hiện một cách tuần tự từ trên xuống dưới. Lệnh này phải được thực hiện hoàn tất thì mới thực hiện tới lệnh kế tiếp.
➤ Ví dụ: chúng ta có 02 lệnh sau đây
Từ ví dụ trên, bạn hãy lưu ý dấu “;” cuối mỗi câu lệnh nhé. Đây là điểm rất quan trọng và hay bị thiếu sót trong quá trình viết lệnh. Trong trường hợp bị thiếu “;” thì khi biên dịch bạn sẽ gặp một thông báo lỗi thế này trong cửa sổ Output:
➤ Lưu ý: Trong quá trình lập trình thì việc thiếu sót “;” là điều khó tránh kể cả đối với những bạn lập trình lâu năm. Do đó nếu có gặp lỗi thì bạn hãy bình tĩnh và đọc kỹ thông báo lỗi trong cửa sổ Output để xác định lỗi là gì và sửa chữa nhé. Như trong trường hợp này thì bạn chỉ cần xem thiếu “;” ở đâu thì bạn bổ xung ở cuối lệnh đó là được. Sau đó bạn hãy biên dịch lại chương trình.
Khối lệnh
Khối lệnh là một tập hợp gồm nhiều lệnh (cũng có thể không có hoặc chỉ có 01 lệnh duy nhất) bên trong. Một khối lệnh cũng có thể chứa 01 hoặc nhiều khối lệnh khác bên trong. Trong C++, các lệnh con được đặt trong cặp dấu “{” và “}” của khối lệnh.
➤ Ví dụ: phần thân của hàm main cũng là một khối lệnh.
Ghi chú (comment)
Ghi chú (comment) là cách thức để bạn có thể viết chú thích diễn giải cho những đoạn code của mình. Đây là điều cần thiết bởi nếu bạn không viết chú thích thì khi người khác đọc đoạn code của bạn sẽ rất khó hiểu và mất thời gian. Chưa kể nếu số lượng code nhiều, có thể chính bạn là tác giả cũng sẽ quên bạn đã code gì sau một khoảng thời gian không làm việc tới.
➤ Lưu ý: Những đoạn ghi chú (comment) sẽ không được biên dịch. Vì vậy bạn hãy yên tâm viết chú thích diễn giải cho đoạn code của mình mà không sợ ảnh hưởng tới chương trình mà bạn đang xây dựng.
Có 02 dạng ghi chú:
- Ghi chú đơn dòng: được bắt đầu bởi dấu “//“. Đối với cách viết chú thích này, bạn chỉ có thể viết trên một dòng đơn. Những nội dung chú thích được nhập sau dấu “//“ sẽ không được biên dịch. Ví dụ:
- Ghi chú đa dòng: được bắt đẩu bởi dấu “/*” và kết thúc bởi dấu “*/“. Đối với cách viết chú thích này, bạn có thể viết trên nhiều dòng nếu bạn cần diễn giải nhiều ý. Những nội dung chú thích được đặt bên trong cặp dấu “/*” và “*/” đều sẽ không được biên dịch. Ví dụ:
Hệ thống các ký tự
Đây là hệ thống các ký hiệu có trên bàn phím, bao gồm:
- Hệ thống chữ cái: gồm các chữ cái La Tinh từ A → Z và a → z. Lưu ý là trong lập trình C++ thì các chữ thường và chữ hoa phân biệt nhau. Ví dụ chữ cái a sẽ khác A vì bản chất mã ASCII của a là 97, còn A là 65.
- Hệ thống chữ số: gồm các số Ả Rập từ 0 → 9 của hệ thập phân.
- Ký hiệu: bao gồm toàn bộ các ký hiệu toán học và ký hiệu đặc biệt có trên bàn phím. Ví dụ như: +, –, *, /, =, (, ), *, [, ], {, }, ?, !, \, &, |, %, #, …
➤ Lưu ý: Đối với hệ thống tiếng Việt có dấu như á, ớ, â, ê, ô,… thì tuỳ font và môi trường bạn đang sử dụng mới có thể hiển thị. Ngoài ra, theo qui định thì:
- Các ký tự phải được đặt trong cặp dấu nháy đơn, ví dụ: ‘f‘, ‘a‘, ‘b‘, ‘i‘, ‘t‘, ‘i‘.
- Các chuỗi ký tự phải được đặt trong cặp dấu nháy kép, ví dụ: “fabiti.com“.
Các từ khoá C++
Từ khoá là các loại từ đã được tạo sẵn, bạn chỉ việc sử dụng mà không cần phải khai báo bất kỳ thư viện nào cả. Các từ khoá trong C++ đều được viết bằng chữ thường, bạn nhé. Và bạn hãy lưu ý là khi đặt tên biến/hằng, bạn không được đặt trùng tên với các từ khoá.
Dưới đây là bảng danh sách các từ khoá phổ biến trong C++ (đã bổ sung các từ khoá của C++ 11).
Cách trình bày chương trình
Ở trên là những khái niệm cơ bản, nhưng để kết hợp thành một chương trình thì bạn cần lưu ý một số điều sau để chương trình mà bạn viết được rõ ràng hơn nhé.
- Mỗi lệnh nằm trên một dòng. Cuối dòng lệnh PHẢI có dấu chấm phẩy (;).
- Lệnh quá dài có thể được viết thành nhiều dòng sao cho mỗi lệnh nên được quan sát trọn vẹn trong phạm vi cửa sổ lệnh.
- Không nên đặt nhiều lệnh trên cùng một dòng, ngay cả các khai báo biến, nếu các biến có khác kiểu cũng nên đặt trên các dòng khác nhau.
- Nên ghi chú thích, ghi chú bên trong chương trình đầy đủ.
- Chương trình phân cấp các khối lệnh con theo từng cột. Lệnh con bên trong một khối lệnh thì bạn nên dùng phím tab để tạo sự phân cấp. Đối với các lệnh cùng cấp thì viết thẳng hàng nhau.
Tổng kết
Trong bài viết này mình đã trình bày tới bạn một số quy tắc lập trình C++ cơ bản. Nội dung bài này thiên về mặt lý thuyết nên có thể sẽ làm bạn hơi chán. Nhưng đây là những kiến thức nền tảng cốt lõi mà bạn cần nắm trước khi bước vào học các kiến thức khác. Vì vậy bạn hãy cố gắng nhé.
